NGHỀ THỦ CÔNG TRUYỀN THỐNG NHẬT BẢN - BẢO TỒN & PHÁT TRIỂN THEO NĂM THÁNG

NGHỀ THỦ CÔNG TRUYỀN THỐNG NHẬT BẢN

BẢO TỒN & PHÁT TRIỂN THEO NĂM THÁNG

Theo Bộ Giáo dục, Văn hóa, Thể thao, Khoa học và Công nghệ Nhật Bản, các nghề thủ công (tiếng Nhật gọi là 伝統工芸 技術/Dento Kogei Gijutsu) được chia thành tám nhóm gồm: Gốm, dệt may, sơn mài, gia công kim loại, chế tạo búp bê, tre, gỗ và giấy. Trong mỗi nhóm này lại chia thành các nhóm nhỏ hơn. Đây là những ngành nghề sản xuất hàng hóa tiêu dùng bằng tay, dưới sự hỗ trợ của những công cụ đơn giản để tạo ra những sản phẩm phô bày được vẻ đẹp của sự khéo léo, cùng kỹ thuật truyền thống. Đó phải là một nghề được duy trì từ lâu đời, từ đời này sang đời khác, như các ngành: rèn nông cụ, chế biến lương thực thực phẩm, sơn mài, chạm khắc… Đây cũng là định nghĩa  được Hiệp hội các nghề thủ công Nhật Bản sử dụng. Những người đủ điều kiện làm việc trong ngành thủ công như các cá nhân được gọi là nghệ nhân; thợ thủ công, hoặc nếu là nhóm thì phải có giấy chứng nhận thợ thủ công, hoặc chứng nhận nhóm.

2. Thả hồn vào những sản phẩm thủ công truyền thống độc đáo Nhật Bản

• Gốm sứ

Gốm sứ Nhật Bản được biết đến ở Nhật Bản với tên gọi “Tojiki” (陶磁 器) hoặc “Yakimono” (や き も の), là một trong những nghề thủ công truyền thống có giá trị nhất của hàng thủ công Nhật Bản. Nó kết hợp giữa Nghệ thuật và Truyền thống, có một lịch sử lâu đời và phản ánh các giá trị của người Nhật trong suốt thời gian đó.

Theo thời gian, nhu cầu về phong cách gốm sứ Nhật Bản ngày càng tăng, khiến các nghệ nhân địa phương đơn giản hóa thiết kế của họ, đạt đến đỉnh cao là tính thẩm mỹ, cân đối, độc đáo mà đồ gốm Nhật Bản được biết đến ngày nay. Đồ gốm Nhật Bản cũng bị ảnh hưởng nặng nề bởi các giá trị và những sự kiện của thời kỳ nó được tạo ra, các chuyên gia đồ gốm cũng có thể xác định thời điểm đồ gốm được tạo ra chỉ bằng cách nhìn vào các họa tiết, kiểu dáng...

Bashō-fu, một loại vải dệt thủ công truyền thống từng được hoàng gia Ryukyu mặc, được sản xuất độc quyền tại Kijōka, một ngôi làng nhỏ ở quận Ōgimi ở phía bắc Okinawa. Các sợi vải tinh tế đến từ lá của itobasho, một loại chuối hoang dã; việc thu hoạch, kéo sợi, nhuộm tự nhiên và dệt vải đều được thực hiện tại địa phương. Sản xuất đã giảm trong những năm gần đây do sự thiếu của itobasho và sự mai một trong số lượng của những người thợ thủ công bashō-fu lành nghề. Phải mất tới ba tháng và phải kéo sợ tới 200 cây để dệt một bộ kimono bashō-fu; vì vậy, đây được coi như là một sản phẩm đắt giá đích thực, có thể lấy tới vài triệu yên, hoặc hàng chục ngàn đô la.

Đồ sơn mài trong tiếng Nhật là 漆器, phát âm là Shiki. Các sản phẩm được làm bằng cách phủ sơn mài trên nền gỗ hoặc giấy, thường được tìm thấy trong các bộ đồ ăn như bát đĩa. Vì vậy, người thợ sơn mài phải có tay nghề điêu luyện và thành thạo. Tất nhiên, thành phẩm sơn mài đã được sấy khô và không có độc tính. Đặc trưng của đồ sơn mài Nhật Bản có lẽ là kiểu dáng hoa văn truyền thống. Có rất nhiều đồ sơn mài sử dụng các họa tiết truyền thống, nhìn thoáng qua có thể nhận ra ngay là sản phẩm sơn mài của Nhật Bản.

Với người Nhật, búp bê không chỉ đơn thuần là vật trang trí mà là một người bạn tâm tình, đại diện cho cảm xúc của chủ nhân. Vì vậy, đa phần búp bê truyền thống Nhật Bản mang rất nhiều sắc thái và cử chỉ. Nghệ nhân làm búp bê phải có khả năng thổi hồn vào con búp bê vô tri, cũng như hàm chứa cả một thế giới văn hóa truyền thống vào trong nó. Sự đa dạng của búp bê và sự khéo léo, tinh tế trong việc chế tác được vun đắp bởi tình yêu sâu sắc đối với búp bê, có thể nói là nét đặc trưng của văn hóa búp bê Nhật Bản.

Quá trình tạo ra búp bê truyền thống khá công phu, vì tất cả đều là sản phẩm thủ công. Việc chế tác búp bê tại Nhật Bản là một nghệ thuật với việc chuyên môn hóa đến từng công đoạn chi tiết. Một búp bê do nhiều nghệ nhân cùng làm. Để hoàn thiện một con búp bê thông thường cần có 20-30 người thợ tài hoa, chuyên trách từng công đoạn khác nhau, như đầu búp bê, tóc, vẽ nét trên khuôn mặt, thân hình, tay, kimono, mắt thủy tinh... Thời gian hoàn thành một con búp bê mất từ vài tháng cho tới vài năm.

Chế tác vật dụng từ tre trúc là ngành nghề thủ công truyền thống nổi bật ở các tỉnh Oita, Gifu hay Kyoto, những địa phương có nguồn tre trúc dồi dào. Nếu thấy những chiếc giỏ tre hơi cồng kềnh thì bạn có thể chọn chổi đánh trà Chasen dùng trong Trà đạo, quạt Uchiwa hay bộ gác đũa hoa anh đào duyên dáng.

Những sản phẩm thủy tinh, pha lê của Nhật thu hút người khác bởi thiết kế và kỹ thuật thủ công tinh xảo, một số còn có chi tiết chạm khắc cầu kì. Từ những vật dụng đời sống như ly tách, cốc rượu, khay đĩa, đến đồ trang trí trưng bày như lọ hoa, tượng,…nếu tiền bạc rủng rỉnh, pha lê và thủy tinh Nhật sẽ cho bạn rất   nhiều lựa chọn.

Quà lưu niệm bằng giấy Washi tuyệt đối không thể thiếu trong danh sách. Được làm thủ công hoàn toàn, giấy Washi không chỉ đẹp một cách duyên dáng, từng tờ một đều độc nhất vô nhị mà còn có tuổi thọ lên đến 1000 năm. Một số sản phẩm từ giấy Washi thích hợp làm quà lưu niệm là giấy Origami, bưu thiếp, thiệp, hoa tai, mô hình, thậm chí là cả bao điện thoại.

Bên cạnh thái độ tôn vinh nghề thủ công truyền thống, coi đó là tinh hoa nghệ thuật của nhân dân, Nhật Bản còn coi nghề thủ công truyền thống có vai trò như một đối trọng đối với sự bùng nổ, tăng trưởng nóng ở các ngành nghề khác. Nghề thủ công truyền thống còn được kỳ vọng sẽ đóng vai trò “sứ giả truyền bá văn hóa Nhật Bản với thế giới bên ngoài”, bởi sự tinh xảo, tính thẩm mỹ và kỹ thuật điêu luyện được tích lũy trong mỗi sản phẩm sẽ khiến cho người nước ngoài cảm nhận được chiều sâu của văn hóa Nhật Bản.

Trải qua hơn 40 năm thực hiện Luật Phát triển nghề thủ công truyền thống, Nhật Bản hiện được đánh giá là một trong những nước bảo tồn và phát triển nghề thủ công bậc nhất thế giới. Hàng trăm sản phẩm thủ công truyền thống được đưa vào danh sách bảo tồn. Có khoảng 70 nghìn người theo nghề, gần 14 nghìn cơ sở sản xuất với tổng doanh thu từ nghề thủ công truyền thống đạt 104 tỷ yên (880 triệu USD) mỗi năm.

ADORN MUSEUM

Địa chỉ: O-1, TM.01, Tầng 1, Tòa nhà Orchid 1, Hado Centrosa Garden, Số 200, Đường 3/2, Phường 12, Quận 10, TP.HCM, Việt Nam.

Hotline: (+84) 28 3930 3428

Email: support@adornmuseum.com

Giờ hoạt động:

8:30 - 17:30, Thứ 2 – Thứ 6 & 8:30 - 12:00, Thứ 7